woensdag 7 november 2012

We zijn aardiger dan we denken


Het zat eraan te komen en nu is het zover: de oudste bewoner van de straat is overleden, een 94-jarige man die zijn vrouw en kinderen overleefde en ook verder weinig familie meer kende. Maar hij had wel buren. 

De halve straat zat om zijn kist in het crematorium, zodat het samen met een handvol nabestaanden toch nog een heel gezelschap was dat afscheid van hem nam. Twee buurvrouwen memoreerden in gevoelige teksten hoe hij er een koppige eer in had gesteld zelfstandig te blijven. Tot het recente voorjaar wist hij voor zichzelf te zorgen in het huis waar hij al bijna driekwart eeuw woonde en dat in al die tijd nooit gemoderniseerd was. Op een paar adressen om hem heen hield men een liefderijk oogje in het zeil. 

Toen hij na een valpartij te hulpbehoevend werd, spanden zijn buren zich in om een verpleeghuis voor hem te vinden, waar zij hem regelmatig opzochten, naar zijn vele verhalen luisterden en regelden wat er te regelen viel. Op het verpleeghuis volgde een hospice en ook daar hield de straat hem vaak gezelschap. En nu, bij dit laatste treffen rond zijn kist, waren het ook weer buren die hun oude vriend toespraken. De zangeres die tegenover hem woonde, zong, begeleid door haar buurman op gitaar, een weemoedige ballade van Gerard van Maasakkers. Jammer dat de overledene het allemaal niet meer meekreeg.

Hoezo individualisering, dacht ik tijdens de plechtigheid. Al vanaf het einde van de vorige eeuw horen we dat de samenleving vergruist, dat mensen steeds meer op zichzelf zijn, dat de nadruk op solidariteit plaats maakt voor eigen belang. Ik heb zelf ook al vaak opgeschreven hoe gemeenschappelijkheid het is gaan afleggen tegen ikgerichtheid. Maar onze straatnestor kon tot en met zijn einde ouderwets rekenen op de mensen om hem heen. Bij de koffie achteraf waren we zelf ook een beetje verbluft over de hartelijkheid waarmee de oude man zich in zijn straat omringd had geweten. Misschien zijn wij stervelingen toch aardiger voor elkaar dan we denken. 

De individualisering van de maatschappij is te manifest om met één voorbeeld te ontkrachten. Maar in ons straatje werd wel duidelijk dat individualisme niet hetzelfde is als egoïsme en dat het moderne individu behalve een fascinatie voor zichzelf ook nog ruimte voor de ander kan hebben. 

En of de verse bewindslieden die over de thuiszorg en de verpleeginstellingen gaan nu maar niet willen concluderen dat er wel weer een boel professionals kunnen wijken voor vrijwilligers.